Zwitserland Talen: Alles wat je moet weten en waar ze gesproken worden

Zwitserland is een behoorlijk klein land. En het is onder andere bekend om zijn adembenemende Alpenlandschappen, fijne chocolade en precisiehorloges. Maar wat veel mensen niet weten, is dat het ook een verbazingwekkende taalkundige diversiteit herbergt. In een land dat kleiner is dan veel grootsteden wereldwijd, worden vier officiële talen gesproken.

Ja, je leest het goed: vier.

Maar wat maakt deze taalkundige diversiteit zo bijzonder?

Ten eerste is het indrukwekkend hoe deze talen in zo'n kleine geografische ruimte samenleven. Het is niet ongebruikelijk dat een Zwitserse burger meerdere talen spreekt. Ten tweede is het een bewijs van hoe de Zwitserse politiek en cultuur de taalkundige en culturele diversiteit waardeert en bevordert. In plaats van een eenheidstaal af te dwingen, heeft Zwitserland mechanismen ontwikkeld om de rechten en culturen van alle taalgemeenschappen te beschermen en te behouden.

Zwitserland is een vrij klein land. Dat weet je vast al.

Daarom verbazen sommige bezoekers zich over het feit dat er niet één "Zwitserse taal" is. In plaats daarvan heeft Zwitserland vier officiële nationale talen. In het westen kom je Frans tegen, in het zuiden Italiaans en in de rest van Zwitserland Duits. Of beter gezegd: Zwitsers Duits. De vierde nationale taal is Romansh, dat in het zuidoosten van Zwitserland wordt gesproken.

Daarbij komen nog talrijke dialecten, die vooral het Zwitserduits tot een interessant geheel maken, wat sommige van onze Duitse of Oostenrijkse buren behoorlijk in het zweet kan brengen. Maar meer over dit speciale dialect later… Eerst vind je hier een overzicht van waar in Zwitserland welke taal gesproken wordt.

Zwitserland officiële taal: Welke taal wordt waar in Zwitserland gesproken?

Waar wordt er Duits gesproken in Zwitserland?

Duits is met meer dan 60% de meest gesproken taal in Zwitserland. Op de kaart zie je het Duitstalige deel van Zwitserland in het blauw weergegeven. In 17 van de 26 Zwitserse kantons is Duits de enige officiële taal. Dit zijn de kantons Aargau, Appenzell Ausserrhoden, Appenzell Innerrhoden, Basel-Stad, Basel-Landschaft, Glarus, Luzern, Nidwalden, Obwalden, Schaffhausen, Schwyz, Solothurn, St. Gallen, Thurgau, Uri, Zug en Zürich. In de kantons Bern, Fribourg en Graubünden worden naast Duits ook andere talen gesproken.

Waar wordt er in Zwitserland Frans gesproken?

Frans wordt gesproken door meer dan 20% van de Zwitserse bevolking. Op de kaart zie je het Franstalige deel van Zwitserland in het rood weergegeven. In dekantons Genève, Jura, Neuchâtel en Vaud is Frans de enige officiële taal. Samen met Duits is Frans de officiële taal in de kantons Bern (meestal Duits), Wallis (meestal Frans) en Fribourg (meestal Frans).

Waar wordt er in Zwitserland Italiaans gesproken?

Italiaans is met 8% minder wijdverspreid dan Duits en Frans. Toch is de taal een vast onderdeel van het Zwitserse taallandschap. Je vindt het deels in de zuidelijke regio's van Graubünden en Wallis. Hoofdzakelijk wordt Italiaans gesproken in het kanton Ticino. Hier is het de enige officiële taal. Op de kaart zie je het Italiaanstalige deel van Zwitserland grijs weergegeven.

Waar wordt Reto-Romaans gesproken in Zwitserland?

Reto-Romaans is de taal met het kleinste taalpercentage in Zwitserland. Slechts 1% van de bevolking spreekt Reto-Romaans. Als je deze speciale taal, die een beetje aan een mix van Frans en Italiaans doet denken, wilt horen, moet je naar het drietalige kanton Graubünden gaan. Hier zijn drie officiële talen gelijkwaardig op overheidsdocumenten: Duits, Italiaans en Reto-Romaans. De oude taal met Latijnse wortels is in het dagelijks taalgebruik zeer aanwezig.

Wat is Zwitsers Duits?

Zwitsers Duits is een speciaal construct. Ten eerste bestaat er niet één Zwitsers Duits. De Duitstalige Zwitserland heeft een grote verscheidenheid aan verschillende dialecten. Een Appenzeller en een Berner gebruiken even verschillende woorden als een Bündner en een Basler. Maar over het algemeen verstaan we elkaar best goed. Afgezien van enkele typische woorden die elk dialect weer anders gebruikt. Enkele eigenschappen die Zwitsers Duits met zich meebrengt, zijn de volgende:

• Er zijn geen spellingregels. Geen regels. Zwitsers Duits wordt gesproken zoals het je uitkomt. Dit leidt vaak tot heftige discussies tussen mensen van verschillende dialecten over hoe je iets nu correct zegt. Maar omdat er geen spelling is, is er ook geen goed of fout.
• Zwitsers Duits wordt alleen gesproken en is dus geen geschreven taal. Natuurlijk worden informele berichten tussen vrienden, familie en kennissen, vooral onder de jongere generaties, vaak in het Zwitsers Duits geschreven. Maar officieel is Standaard Duits de geldende schrijftaal.
• Onze Duitse buren hebben vaak moeite om Zwitsers Duits te begrijpen. Wanneer ze in Zuid-Duitsland wonen, ongeveer tot en met Stuttgart, verstaan ze ons vaak heel goed. Maar hoe verder naar het noorden ze wonen, hoe onbegrijpelijker onze dialecten voor hen lijken. Om je enkele verschillen tussen Duits en Zwitsers Duits te tonen, hebben we een kleine tabel voor je samengesteld. Zoals je ziet, zijn er in Zwitserland, afhankelijk van het dialect, soms verschillende woorden voor dezelfde term.

Deutsch	Nederlands
Karotte	Wortel
Croissant	Croissant
Frühstück	Ontbijt
MIttagessen	Lunch
Abendessen	Avondeten
Kartoffel	Aardappel
Tratschtante	Kletsmajoor
einkaufen gehen	boodschappen doen
weinen	huilen
Schaukel	Schommel
Erbsen	Erwten
Schlauchboot fahren	rubberbootvaren
Flasche	Fles
Wie dem auch sei	hoe dan ook
Schnupfen	Verkoudheid
Kehlkopf	Keel
Meerschweinchen	Cavia

Andere talen in Zwitserland

Ongeveer 6% van de mensen in Zwitserland spreekt Engels als hoofdtaal. Je komt met Engels meestal probleemloos door ons land. Het wordt inmiddels gezien als de onofficiële vijfde landstaal. Wanneer Zwitsers uit verschillende taals regio's elkaar ontmoeten, geven ze vaak de voorkeur aan Engels boven een van de officiële landstalen.

Zwitserland is een populair immigratieland. Met een percentage van meer dan 25% buitenlanders staat Zwitserland wereldwijd op de vierde plaats, na Singapore, Australië en Nieuw-Zeeland. Portugees, Albanees, Servokroatisch of Spaans hoor je niet zelden. Met een percentage van meer dan 1% staan ze bovenaan de lange lijst van 40 andere talen in Zwitserland.

Denk je dat Latijn dood is? Niet in Zwitserland. We gebruiken het graag voor neutrale communicatie, om bewust geen van de landstalen te bevoordelen. Vooral als het gaat om nationale projecten of initiatieven: Pro Senectute, Pro Natura, Pro Patria, Confoederatio Helvetia (staat op munten/philatelie), om maar een paar te noemen.

Wordt er Engels gesproken in Zwitserland?

Veel Zwitsers spreken over het algemeen goed Engels. Vooral in de steden kun je je in de meeste gevallen moeiteloos verstaanbaar maken. Engels wordt al vroeg op scholen onderwezen en maakt deel uit van de algemene ontwikkeling. Dankzij de taalkundige diversiteit is Zwitserland een erg reisvriendelijk land. Je komt veel meertalige mensen tegen die je, ongeacht je taalvaardigheden, graag willen helpen.

Natuurlijk kunnen we hier niet generaliseren. Er zijn ook plekken in Zwitserland waar Engels niet vaak gesproken wordt. Vooral in landelijke gebieden kan het zijn dat je op de vraag “Spreek je Engels?” een verlegen hoofdschudden terugkrijgt.

Naturally, in afgelegen gebieden stuit de meertaligheid op haar grenzen. In dit geval kan een goede vertaal-app helpen. Maar dan ontmoet je een zeer authentiek Zwitserland met mensen die sterk geworteld zijn in hun lokale cultuur.

Spreken alle Zwitsers meerdere talen?

Elke leerling moet minstens één andere officiële taal leren. De meeste Zwitsers beheersen daarom twee nationale talen plus Engels. Bovendien leren de kinderen in de Duitstalige delen van Zwitserland vanaf de eerste schooldag Hoogduits als schrijftaal. Hierdoor geldt schriftelijk Duits als hun eerste vreemde taal. Hun Zwitserduits blijft echter als dialect altijd hun moedertaal.

De Zwitsers groeien dus op met meertaligheid, ook al beheersen ze niet allemaal alle nationale talen. Alle producten hebben op hun etiketten minstens de drie hoofdnationale talen: Duits, Frans en Italiaans. Ook de aankondigingen op luchthavens en treinstations, in treinen of andere openbare ruimtes worden gedaan in de drie nationale talen plus Engels. Dezelfde advertenties zijn in de verschillende talengebieden telkens in de lokale nationale taal. Elke taalregio heeft zijn eigen radio- en tv-zenders in hun respectieve officiële taal. De hoge opleidingsgraad en de meertaligheid van de bewoners maken Zwitserland tot een aantrekkelijke locatie voor internationale bedrijven. Als bezoeker ervaar je zelden taalbarrières en kom je taalvaardige, behulpzame mensen tegen.

Wat is de Röstigraben?

Rösti is een typisch aardappelgerecht uit Zwitserland. De zogenaamde “Röstigraben” staat voor de taalkloof tussen het Duitstalige en het Franstalige deel van ons land. Het is bovendien de onzichtbare scheiding tussen de culturen van de twee grootste taalsferen van Zwitserland. Niet zelden komen deze culturele verschillen naar voren bij politieke stemresultaten.

Langs deze lijn ligt een reeks tweetalige steden:

• Sierre/ Sitten (bijna 90% Frans)
• Fribourg/Freiburg (ongeveer 80% Frans)
• Bienne/Biel (meer dan 40% Frans)
• Murten/Morat (15% Frans)

Biel is de grootste tweetalige stad en wordt landelijk gezien als een voorbeeld in deze discipline. Maar ook de andere steden blijven hier niet achter. De 125-jarige jubileum van de Freiburger horeca is bijvoorbeeld door beide taalgroepen vanzelfsprekend samen gevierd.

Fribourg is taalkundig onderverdeeld door een natuurlijke grens. Als je van het Duitstalige oosten de Saane oversteekt, word je aan de andere kant van de rivier al in het Frans aangesproken. De Freiburger autoriteiten werken in beide officiële talen en je vindt er een consequent tweetalig onderwijssysteem. Een illustratief voorbeeld van het taalkundige en culturele samenleven in deze steden aan de Röstigraben.

Swiss Activities Tip:

Als je met de trein de Röstigraben oversteekt, merk je het meteen. Waar in Bern de aankondigingen nog eerst in het Duits werden gegeven, wordt het station in Fribourg al in het Frans aangekondigd. Let op de taal van de conducteurs. Ook zij schakelen na de taalkloof automatisch over naar de taal waarmee ze hun klanten aanspreken.

Wordt er in Zwitserland Engels gesproken?

Zeker, de officiële talen van Zwitserland zijn Duits, Frans, Italiaans en Reto-Romaans, maar dat betekent niet dat Engels hier niet aanwezig is. Geschat wordt dat ongeveer 6% van de mensen in Zwitserland Engels als hoofdtaal spreekt. Bovendien spreken veel Zwitsers behoorlijk vloeiend Engels, vooral in stedelijke gebieden en onder jongeren.

Zwitserland, als een wereldwijd centrum voor zaken en toerisme, heeft veel Engelstalige expats en toeristen, wat de noodzaak voor veel Zwitsers om Engels te spreken verder versterkt. Engels wordt al vroeg op scholen onderwezen en maakt deel uit van algemene kennis.

Door hun taalkundige diversiteit is Zwitserland een zeer reisvriendelijk land. Je ontmoet veeltalige mensen die je, ongeacht je taalkennis, graag verder helpen. Natuurlijk kunnen we dit hier niet veralgemenen. Er zijn ook plaatsen in Zwitserland waar Engels niet vaak gesproken wordt. Vooral in landelijke gebieden kan het zijn dat je op de vraag “Spreekt u Engels?” een verlegen hoofdschudden krijgt.

Natuurlijk stuit de veelheid aan talen in afgelegene gebieden soms op zijn grenzen. Een goede vertaal-app kan dan een uitkomst zijn. Je ontmoet echter een zeer authentiek Zwitserland met mensen die sterk geworteld zijn in hun lokale cultuur.

Spreken alle Zwitsers meerdere talen?

Met deze talrijke talen op zo'n kleine oppervlakte, is het natuurlijk de vraag hoe het zit met de meertaligheid van de Zwitsers.

Veel Zwitsers groeien eigenlijk tweetalig of zelfs meertalig op, niet alleen vanwege de officiële talen, maar ook door de geografische ligging van het land en het onderwijssysteem. Het is niet ongebruikelijk om iemand tegen te komen die in Zürich woont, Zwitserduits als hoofdtaal spreekt, maar ook vloeiend Frans en misschien zelfs Italiaans of Reto-Romaans beheerst. De nabijheid van landen als Duitsland, Frankrijk en Italië stimuleert ook het leren van deze talen.

Daarnaast hecht het Zwitserse onderwijssysteem veel waarde aan taallessen. Kinderen beginnen al in de basisschool met het leren van een tweede officiële taal en voegen vaak tijdens hun schoolloopbaan Engels toe. Of ze beginnen met Engels en leren daarna een tweede officiële taal. Bovendien leren de schoolkinderen in Duitstalig Zwitserland vanaf de eerste schooldag Hoogduits als schrijftaal. Hierdoor wordt standaard Duits als hun eerste vreemde taal beschouwd. Hun Zwitserduits blijft echter altijd hun moedertaal.

Meertaligheid wordt in Zwitserland gezien als een waardevol goed dat niet alleen deuren opent naar professionele en culturele kansen, maar ook bijdraagt aan de nationale identiteit en de verbinding tussen de verschillende taalgemeenschappen in het land versterkt.

Zwitsers groeien dus op met meertaligheid, ook al beheersen ze niet alle officiële talen. Zo staan op alle producten op hun etiketten minimaal de drie hoofdlandstalen: Duits, Frans en Italiaans. Ook aankondigingen op luchthavens en treinstations, in treinen of andere openbare ruimtes worden meestal in meerdere talen gedaan. En dezelfde reclame is in de verschillende taalgebieden telkens in de lokale officiële taal. Elke taalsector heeft zijn eigen radio- en tv-zenders in hun respectievelijke officiële taal.

Met deze kennis in je achterhoofd ben je nu goed voorbereid voor je reis door Zwitserland. Je weet dat er niet één officiële taal in Zwitserland is en je kunt bij elke quiz met extra kennis scoren.